Starateljstvo nad starijom osobom

Da bi organ starateljstva neko lice mogao da postavi za staratelja, neophodno je da to lice ima lična svojstva i sposobnosti potrebne za obavljanje dužnosti staratelja, kao i da je pristalo da bude staratelj.

Pritom, organ starateljstva će najpre pokušati da smesti štićenika u srodničku porodicu, tako da se za staratelja prvenstveno postavljaju supružnik, srodnik ili hranitelj štićenika, osim ako interes štićenika ne nalaže drugačije. Na primer, ukoliko štićenik ima samo jednog srodnika koji je nezaposlen i koji nema dovoljno sredstava ni za sebe, u interesu štićenika je da za staratelja bude postavljeno neko drugo lice.

Organ starateljstva čak može odlučiti da licu pod starateljstvom ne postavlja staratelja nego da dužnost staratelja vrši on neposredno.

Takođe, bitno je naglasiti da dete, odnosno maloletni štićenik, ima pravo da predloži lice koje će mu biti postavljeno za staratelja, ali samo ukoliko je navršilo 10 godina i ukoliko je sposobno za rasuđivanje.

Bitno je naglasiti da jedno lice može da bude staratelj više štićenika, ali samo ukoliko na to pristane i ukoliko je to u interesu štićenika. Na primer, ukoliko maloletna deca ostanu bez roditelja u saobraćajnoj nesreći, a imaju dedu koji ispunjava sve uslove da bude postavljen za staratelja, u interesu je da se deca ne razdvajaju, odnosno da oba deteta budu pod njegovim starateljstvom.

Organ starateljstva je dužan da štićeniku postavi privremenog staratelja:

• licu čije je boravište nepoznato, a ono nema zakonskog zastupnika ili punomoćnika
• nepoznatom sopstveniku imovine
• licu čiji su interesi u suprotnosti sa interesima njegovog zakonskog zastupnika
• licima koja imaju suprotne interese, a istog zakonskog zastupnika (kolizijski staratelj)
• stranom državljaninu koji se nalazi ili ima imovinu na teritoriji Republike Srbije
• licu koje zahteva da mu bude postavljen privremeni staratelj i za to navede opravdan razlog
• drugom licu kada je to predviđeno zakonom.

Takođe, organ starateljstva ima mogućnost, ali ne i obavezu, da postavi privremenog staratelja štićeniku, kao i detetu pod roditeljskim staranjem odnosno poslovno sposobnom licu, ako proceni da je to neophodno radi privremene zaštite ličnosti, prava ili interesa tih lica.

Za staratelja ne mogu biti postavljana sledeće lica:

• lice koje je potpuno ili delimično lišeno poslovne sposobnosti
• lice koje je potpuno ili delimično lišeno roditeljskog prava
• lice čiji su interesi u suprotnosti sa interesima štićenika
• lice od koga se, s obzirom na njegove lične odnose sa štićenikom, roditeljima štićenika ili drugim srodnicima, ne može očekivati da će pravilno obavljati poslove staratelja.

Staratelj je, pre svega, dužan da se savesno stara o štićeniku. Tako, staranje o štićeniku obuhvata sledeće:

• staranje o ličnosti štićenika
• zastupanje štićenika
• pribavljanje sredstava za izdržavanje štićenika
• upravljanje i raspolaganje imovinom štićenika.

Ova obaveza staratelja podrazumeva da on mora da se stara da čuvanje, podizanje, vaspitavanje i obrazovanje maloletnog štićenika što pre dovede do njegovog osposobljavanja za samostalan život, odnosno na onaj nivo koji štićeniku omogućava da se samostalno stara o sebi.

Ukoliko je reč o punoletnom štićeniku, staratelj je dužan da se stara da se otklone razlozi zbog kojih je punoletni štićenik lišen poslovne sposobnosti, kako bi se on što pre osposobio za samostalan život.

Svakako, staratelj je dužan da posećuje štićenika i da se neposredno informiše o uslovima u kojima štićenik živi.

Staratelj zastupa štićenika na isti način i u istom obimu u kojem roditelji zastupaju svoje dete. Međutim, staratelj ipak mora da traži prethodnu saglasnost organa starateljstva ukoliko donosi odluku o školovanju štićenika, preduzimanju medicinskog zahvata nad štićenikom i davanju
saglasnost za preduzimanje pravnih poslova štićenika starijeg od 14 godina. Prethodnu saglasnost organa starateljstva staratelj mora da pribavi i kada preduzima pravne poslove kojima upravlja i raspolaže prihodom koji je stekao štićenik mlađi od 15 godina.

Sredstva za izdržavanje štićenika staratelj pribavlja iz različitih izvora, i to iz štićenikovih prihoda, sredstava dobijenih od lica koja su po zakonu dužna da izdržavaju štićenika, štićenikove imovine, sredstava socijalne zaštite, kao i drugih izvora.

U svakom slučaju staratelj je dužan da preduzima sve potrebne mere kako bi pribavio sredstva za izdržavanje štićenika.

Staratelj upravlja imovinom i raspolaže samo onom imovinom štićenika koju štićenik nije stekao radom.
Međutim, staratelj samostalno može obavljati samo poslove koji spadaju u redovno upravljanje imovinom štićenika. Dakle, staratelj samo uz prethodnu saglasnost organa starateljstva može raspolagati imovinom štićenika i obavljati poslove koji prelaze okvir redovnog upravljanja tom
imovinom.
Pritom, naglašavamo da se glavnica imovine štićenika može upotrebiti samo za njegovo izdržavanje ili za zadovoljenje nekog drugog važnog interesa štićenika, dok se prihodi od imovine štićenika, uz prethodnu saglasnost organa starateljstva, mogu koristiti za podmirenje opravdanih troškova učinjenih tokom obavljanja poslova starateljstva, odnosno za plaćanje nagrade staratelju.

Pored navedenih obaveza, staratelj je dužan da, u propisanim rokovima, organu starateljstva podnosi izveštaje i polaže račune o svom radu. Tako, razlikujemo redovni izveštaj, koji se podnosi početkom svake kalendarske godine, zatim vanredni izveštaj koji se posnosi na zahtev organa starateljstva i završni izveštaj, koji staratelj sačinjava nakon prestanka starateljstva. Svakako, izveštaj staratelja treba da sadrži podatke o ličnosti štićenika, o uslovima smeštaja, zdravlju, vaspitavanju i obrazovanju štićenika, zatim podatke o upravljanju i raspolaganju štićenikovom imovinom, onda podatke o štićenikovim prihodima i rashodima u proteklom periodu i konačno stanje njegove imovine, kao i sve druge informacije koje su od značaja za ličnost štićenika.
Na kraju, staratelj odgovara za štetu koju prouzrokuje štićeniku tokom obavljanja poslova starateljstva, osim ako ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice, s tim da sa njim solidarno odgovara i organ starateljstva.